Ελένη Τσαπατόρη, 12ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Ηρακλείου. Παρασκευή Μιχαηλίδου, Γυμνάσιο Κρυονερίου.
Κωνσταντίνος Τσόλης, 12ο Δημοτικό Σχολείο Ν. Ηρακλείου
Περίληψη
από τον σωματότυπο και τις ικανότητες του κάθε παιδιού, δ) εκπληκτική ομαδοποίηση και συνεργασία, αποκτώντας ταυτόχρονα, θετική στάση για την υγιεινή διατροφή και τη δια βίου άσκηση.
Λέξεις-κλειδιά: αεροβική γυμναστική με μουσική, ολοήμερο σχολείο, συμμετοχή, συνεχόμενη δραστηριότητα, υγιεινή στάση ζωής, δια βίου άσκηση.
Abstract
The purpose of this study is to present a creative way of aerobic physical education in Whole Day Primary School, emphasizing the real as well as the entire pupils’ participation, no matter what time the lesson is take place. Specifically, the aerobic dance not only can provide a) all the benefits of classic aerobics, but also offer b) obvious psychological euphoria, c) desire for the lesson (which is the top priority for any teacher of gymnastics) independantly the type of body and the abilities each child has, d) remarkable collaboration as a team, obtaining simultaneously, positive attitude towards healthy nutrition and fitness for a lifetime.
Keywords: aerobic- dance, whole day primary school, anticipation, continuous movement, healthy lifestyle habits and fitness for a lifetime.
Εισαγωγή
Η άσκηση είναι σημαντική διότι κρατάει το σώμα και το νου υγιή. Χωρίς άσκηση δεν θα μπορούσαμε να αισθανόμαστε ή να φαινόμαστε πολύ καλά. Στην πραγματικότητα υπάρχουν τόσοι πολλοί λόγοι, γιατί η άσκηση είναι τόσο σημαντική, που είναι ώρα να συνειδητοποιήσουμε και να δούμε γιατί είναι τόσο «πρώτο» - «cool», να είναι κανείς γυμνασμένος, και μάλιστα όταν πρόκειται για παιδιά .Ο Piaget αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στην αισθητηριακή περίοδο «το παιδί σκέπτεται με τα μάτια ή με τα αυτιά, γνωρίζει με τα χέρια ή με την αφή σκέπτεται και
απαντά με το σώμα του». Υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον στους εκπαιδευτικούς, ιατρικούς και κρατικούς κύκλους ως αναφορά το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας των παιδιών σε σχέση με πιθανές καρδιοπάθειες στη μετέπειτα ζωή τους (Armstrong and Van Mechelen,1998). Η τρέχουσα τάση για τα παιδιά και τους έφηβους μας λέει ότι όλοι μπορούν να γυμνάζονται κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα σαν μέρος παιχνιδιού, αθλήματος, εργασίας, μεταφοράς, δημιουργίας, φυσικής εκπαίδευσης ή σχεδιασμένης 1
άσκησης, στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου και των κοινωνικών δραστηριοτήτων. (Sallis and Patrick,1994, p.302). Έτσι είναι κατανοητό ότι ένα σχολικό πρόγραμμα φυσικής εκπαίδευσης δεν μπορεί να παίξει μόνο ένα σημαντικό ρόλο αλλά και να τους ενισχύσει γνωστικά παίρνοντας υγιεινές αποφάσεις δια βίου (Jefferson R., 2003).
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω η αξία της αεροβικής γυμναστικής στην ευαίσθητη ηλικία του δημοτικού σχολείου είναι μεγάλη, σημαντική και πολυδιάστατη. Γενικότερα ο ρόλος της Φυσικής Αγωγής στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου είναι αδιαμφισβήτητος. Σύμφωνα με το άρθρο του Rachael Jefferson-Buchanan (2003) δεν χρειάζονται φιλοσοφικές θεωρίες να πείσει κανείς τους αναγνώστες για τα οφέλη της διδασκαλίας της Φυσικής Αγωγής. Αντίθετα ο συγγραφέας εστιάζει το ενδιαφέρον του στους πολλούς και ποικίλους ρόλους που η Φυσική Αγωγή
μπορεί να παίξει στο δημοτικό σχολείο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω των ‘θεμάτων’ της ανάδειξης και της αντίθεσης, και του Εθνικού Αναλυτικού σχεδιασμού. Πράγματι η Φυσική Αγωγή μπορεί να αναδείξει άλλα πεδία στα οποία η ήδη υπάρχουσα γνώση των παιδιών μπορεί να ενισχυθεί και να εμπλουτιστεί με τη συμμετοχή. Επιπλέον η Φυσική Αγωγή αναπόφευκτα έρχεται σε αντίθεση με άλλα μαθήματα του σχολικού προγράμματος αφού είναι το μοναδικό θέμα που εκπαιδεύει τα παιδιά μέσω του σώματος. Ως αναφορά τον Εθνικό Αναλυτικό Σχεδιασμό
στην Μεγάλη Βρετανία, από το 1995 παρέχει έναν έγκυρο σκελετό από τον οποίον μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Σε κάθε Στάδιο Κλειδί απαιτείται ένα ευρύ και ισορροπημένο αναλυτικό πρόγραμμα σύμφωνα με την ηλικία των μαθητών σε όλα τα πεδία της Φυσικής Αγωγής. Στο Στάδιο Κλειδί 1 παιχνίδια, γυμναστική και χορός αποτελούν την «καρδιά» του προγράμματος της Φυσικής Αγωγής. Ειδικότερα κατά την διάρκεια των Σταδίων Κλειδί 1 και 2 τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν μια σειρά από χορούς συμπεριλαμβάνοντας χορογραφημένους
παραδοσιακούς χορούς. Κατά το 1ο στάδιο τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν χορούς που να έχουν καθαρή αρχή, μέση και τέλος και κατά το 2ο στάδιο να χορογραφούν από μόνα τους χρησιμοποιώντας πιο σύνθετες κινήσεις και απλές χορογραφικές μεθόδους. Οι τρεις αλληλένδετες διαδικασίες χορογραφία, παράσταση και αξιολόγηση παρέχουν ένα ικανό σκελετό-περίγραμμα στον δάσκαλο να σχεδιάσει σωστές μαθησιακές δραστηριότητες και πιθανόν περισσότερο από άλλες δραστηριότητες της Φυσικής Αγωγής. Μ’ αυτή την έννοια ο χορός συμπληρώνει τη
γενικότερη διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης στο αναλυτικό πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου. Ειδικότερα στους χορογραφημένους χορούς οι μαθητές μαθαίνουν πώς να μεταφράζουν ιδέες, σκέψεις, συναισθήματα, και διαθέσεις. Επίσης μαθαίνουν να ανταποκρίνονται και να εξερευνούν ερεθίσματα τα οποία διευρύνουν την φαντασία τους. Μέσω της παράστασης τα παιδιά μαθαίνουν να αντιγράφουν τις ικανότητες και έτσι αυξάνουν την αυτο-εκτίμησή τους. Στην εκτίμηση των χορευτικών καθηκόντων τα παιδιά μαθαίνουν πώς να περιγράφουν,
μεταφράζουν και αξιολογούν τη δουλειά. Σαν μια διακριτή σωματική-μορφή τέχνης ο χορός παίζει επίσης έναν ρόλο αντίθεσης. Τα παιδιά μαθαίνουν πώς να βελτιώσουν τη σωματική τεχνική και συμβολικά να εκφράσουν ιδέες, συναισθήματα και διαθέσεις με την κίνηση. Επιπλέον, αποκτούν σχετικές-χορευτικές σωματικές ικανότητες όπως αρμονία, ισορροπία και έλεγχο (Jefferson-Buchanan R., 2004).
Ο χορός περιέχεται στα προγράμματα, γιατί είναι κάτι παραπάνω από φυσική άσκηση. Είναι μια γενική επιδεξιότητα του σώματος και ταυτόχρονα πηγαία έκφραση συναισθημάτων του παιδιού.
2
Επιπλέον ο χορός ως μορφή τέχνης αναφέρεται όχι μόνο στην κίνηση του σώματος αλλά και στο πνεύμα, το οποίο εκφράζει μια άλλη διάσταση του εαυτού του. (Τσαπακίδου A., 1997).
Η άσκηση κάνει την καρδιά σου ευτυχισμένη
Η καρδιά είναι ένας δεινός εργάτης που τροφοδοτεί με αίμα τον οργανισμό κάθε μέρα για μια ζωή. Η καρδιά είναι ένας μυς, ο δυνατότερος στο σώμα-που κοιτάζει όμως να γίνεται ακόμα δυνατότερος. Αφού δεν μπορεί να σηκώσει βάρη να γίνει δυνατότερος βασίζεται στην αερόβια άσκηση.
Η αεροβική είναι μια ανεκτίμητη λέξη που χρειάζεται οξυγόνο, και η αερόβια άσκηση είναι οποιαδήποτε δραστηριότητα που κάνει τους μυς να χρησιμοποιούν οξυγόνο. Η αερόβια άσκηση είναι επαναληπτική που σημαίνει ότι είναι μια δραστηριότητα που την κάνει κάποιος ξανά και ξανά φέρνοντας φρέσκο οξυγόνο σε όλους τους μυς. Με την αερόβια άσκηση η καρδιά γίνεται δυνατότερη αλλά και λίγο μεγαλύτερη. Ο αριθμός των αιμοπεταλίων αυξάνεται στο αίμα και έτσι αυτό μπορεί να μεταφέρει περισσότερο οξυγόνο. Το αίμα κυκλοφορεί καλύτερα στα
αιμοφόρα αγγεία. Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι το σώμα δουλεύει αποτελεσματικότερα κρατώντας τον άνθρωπο υγιή κάνοντας περισσότερη άσκηση χωρίς να κουράζεται.
Είναι λοιπόν πολύ χρήσιμο για τα παιδιά να κάνουν κάποιο είδος αερόβιας άσκησης 2 ή 3 φορές την εβδομάδα 20-30 λεπτά τη φορά. Πως λοιπόν μπορούν να έρθουν τα παιδιά στο οξυγόνο; Δεν είναι δύσκολο να γίνει. Μερικές αερόβιες δραστηριότητες είναι το κολύμπι, το μπάσκετ, το ποδόσφαιρο, το τρέξιμο, το σχοινάκι, ασκήσεις με μουσική και χορό κάτι με το οποίο θα ασχοληθούμε εκτενέστερα. (Kids Health. Why Exercise is Cool, http//kidshealth.org/kid/stay healthy/fit/work it out.html).
Μουσική και κίνηση
‘Ένας ενήλικας γνωρίζει ότι είναι πιο διασκεδαστικό να κινείται στο ρυθμό ενός τραγουδιού που αρέσει. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Είναι ένας πετυχημένος τρόπος να διώχνουν τα παιδιά την ανία τους για άσκηση. Το παιδί γυμνάζεται χωρίς να περιμένει τη σειρά του. Συνεχόμενη δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την καρδιακή υγεία. Ακόμα και όταν κουράζεται η μουσική έχει την δύναμη να το κάνει να συνεχίζει. Μια «μπιτάτη» μουσική είναι ένα ισχυρό κίνητρο για την συνέχιση και ολοκλήρωση του προγράμματος. Επίσης τα παιδιά
μαθαίνουν μ’ένα διασκεδαστικό τρόπο για την καρδιά τους, τους πνεύμονες, τα οστά, τους μυς, τα δόντια, τα αυτιά, τα μάτια, τον εγκέφαλο (KID-FIT Physical Education for Preschooler’s, Teaching healthy lifestyles through exercise, http//www.kid-fit.com/compare.htm). Μ’αυτά τα δεδομένα αρχίζουν να σχηματίζουν θετική στάση για την υγιεινή διατροφή και τη δια βίου άσκηση. Η αεροβική δραστηριότητα στην προσχολική ηλικία επιτυγχάνεται με παιχνίδι – χορό και δημιουργική μουσική. (KID-FIT Physical Education for Preschooler’s. Teaching healthy lifestyles through exercise. http.//www.kid-fit.com/kids.htm). Οποιαδήποτε εργασία, που στοχεύει να
βοηθήσει στη σωματική και ψυχολογική ανάπτυξή του θα επιδρά στη μορφοποίηση της προσωπικότητας μόνο αν έχει τη μορφή του παιχνιδιού. Πρέπει να ερεθίζει τη φαντασία του παιδιού, να προσαρμόζεται με τη νοητική του ανάπτυξη, ώστε να δίνει στο 3
παιδί αίσθηση επιτυχίας και να προσφέρεται με την έννοια των κοινωνικών σχέσεων. (Harre, D., 1989).
ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Ο βασικός σκοπός του προτεινόμενου προγράμματος είναι να εφαρμοστεί και στο ολοήμερο δημοτικό σχολείο, από κορίτσια και αγόρια, οποιαδήποτε σχολική ώρα. Ιδιαίτερα τις τελευταίες, που τα παιδιά είναι κουρασμένα και πολλά έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους ακόμα και για τη γυμναστική, ένα κατεξοχήν ευχάριστο μάθημα.. ‘Έχει εφαρμοστεί με πολύ μεγάλη επιτυχία το τελευταίο τρίμηνο για 10 συναπτά έτη με αφορμή την τελετή λήξης, στην πρωινή ζώνη και 2 τελευταία στο ολοήμερο με την ίδια επιτυχία.
Από κει και πέρα οι σκοποί του προγράμματος έχουν να κάνουν με τα οφέλη της αερόβιας άσκησης.
1. Βελτίωση κυκλοφορικού , σύσφιξη, κάψιμο λίπους.
2. Αίσθηση του σώματος στο χώρο και στο χρόνο.
3. Συντονισμός του σώματος στη διάρκεια της κίνησης.
4. Συγχρονισμός του σώματος ή των μελών του με τη μουσική.
5. Βελτίωση ισορροπίας(στατική και δυναμική).
6. Πλευρική κίνηση .
7. Καλλιέργεια ρυθμού.
8. Βελτίωση προσανατολισμού,αλλαγή κατεύθυνσης.
9. Επίσης βελτίωση των βασικών ικανοτήτων(αντοχή, ταχύτητα, δύναμη, ευλυγισία, επιδεξιότητα).
10. Και περνάμε στα κοινωνικά και ηθικά χαρακτηριστικά που καλλιεργεί το πρόγραμμα όπως-ανάπτυξη κοινωνικών και ψυχικών αρετών όπως συνεργασία, αλληλεγγύη, ομαδικό πνεύμα, αυτοπειθαρχία, υπευθυνότητα, θέληση, υπομονή, επιμονή, θάρρος ανάπτυξη της αυτο-εκτίμησης, της αυτο-εμπιστοσύνης του μαθητή με τη γνώση των ικανοτήτων και των ορίων του σε σύγκριση με τους άλλους.
Όλα τα παραπάνω,έχουν να κάνουν με το γενικό σκοπό της Φυσικής Αγωγής στο δημοτικό σχολείο που είναι μέσα από ποικίλες κινητικές και αθλητικές δραστηριότητες,να βοηθήσει κατά προτεραιότητα στη σωματική ανάπτυξη των μαθητών και να συμβάλει στν ψυχική και πνευματική τους καλλιέργεια, καθώς και την αρμονική τους ένταξη στην κοινωνία». (ΥΠ.Ε.Π.Θ., Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Τμήμα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, 1997).
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΘΟΔΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ
Έχουμε να κάνουμε με παιδιά ηλικίας 7-12 ετών. Ακολουθούμε τις βασικές αρχές της μεθοδολογίας για να διδάξουμε αερόμπικ.
• Προχωράμε από το ευκολότερο στο δυσκολότερο και από το γνωστό στο άγνωστο.
• Ξεκινάμε με χαμηλή ένταση και προχωράμε σε υψηλή.
4
• Δίνουμε έμφαση στην επεξήγηση των άγνωστων και δύσκολων ασκήσεων.
• Εναλλάσσουμε ψηλή-χαμηλή ένταση σε βήματα και κινήσεις.
• Χρησιμοποιούμε παραλλαγές στην εκτέλεση των ασκήσεων και εναλλαγές στο ρυθμό.
• Δίνουμε έμφαση στη σωστή εκτέλεση και μηχανική των ασκήσεων:
1. Στην εκτέλεση των εύκολων ασκήσεων ο γυμναστής θα πρέπει να έχει μέτωπο προς τους μαθητές, ενώ δύσκολων πλάτη.
2. Θα πρέπει να γίνεται επιλογή κατάλληλων ασκήσεων, τοποθετημένων με μια λογική συνέχεια, έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερη ασφάλεια και αποδοτικότητα.
3. Να γίνονται αλλαγές κατεύθυνσης στο χώρο, μπροστά – πίσω – δεξιά – αριστερά –διαγώνια, έτσι ώστε να μην υπάρχει μονοτονία στο μάθημα.
4. Να γίνεται ανάλυση του τονισμού μιας κίνησης, προτού διδάξουμε ένα συνδυασμό βημάτων(όπως για τα χέρια, σπρώχνω ή τραβώ).
5. Κατά τη διδασκαλία μιας δύσκολης κίνησης, κρατάμε τους ασκούμενους σε συνεχή κίνηση κάνοντας marching ή traveling.
6. Διδάσκουμε τις επαναλήψεις των διαφόρων συνδυασμών-βημάτων για όλη την τάξη και όχι μόνο για την πρώτη σειρά. Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι σημαντικό κάθε μαθητής να κατανοεί και να νιώθει το ρυθμό, για να εκτελεί σωστά την άσκηση. Μερικές φορές συμβαίνει να ακολουθούν τον γυμναστή μόνο αυτοί που βρίσκονται στην πρώτη σειρά, ενώ οι άλλοι που είναι πιο πίσω δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν, απογοητεύονται και εγκαταλείπουν (SALTO, 1994).
